Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yönetmeliği’ne İlişkin İlk Tespitler

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından hazırlanan Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yönetmeliği (Bundan sonra işbu yazımızda “Yönetmelik” olarak ifade edilecektir.) 09.10.2016 tarihli, 29852 sayılı Resmi Gazate’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. İlgili yönetmelik uyarınca yine Enerji Bakanlığı tarafından 27.11.2013 tarihli 28834 sayılı Resmi Gazate’de yayınlanmış Elektrik Enerjisi Üretimine Yönelik Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanlarının Belirlenmesi, Derecelendirilmesi, Korunması ve Kullanılmasına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik (Bundan sonra işbu yazıda “Mülga Yönetmelik” olarak ifade edilecektir.) yürürlükten kaldırılmıştır. Her iki yönetmeliğin amaç maddeleri incelendiğinde, farklı amaçlara özgülendikleri, bir diğer ifade ile yönetmelik ile yenilenebilir enerji kaynak alanlarının Mülga Yönetmelik düzenlemelerinden farklı amaçları kapsadığı görülmektedir.

Yönetmelik’in amaç başlıklı 1. maddesi incelendiğinde, Yönetmelik’in amacı; “kamu ve hazine taşınmazları ile özel mülkiyete konu taşınmazlarda büyük ölçekli yenilenebilir enerji kaynak alanları (YEKA) oluşturularak yenilenebilir enerji kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması, bu alanların yatırımcılara tahsisiyle yatırımların hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi ve yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik enerjisi üretim tesislerinde kullanılan ileri teknoloji içeren aksamın yurt içinde üretilmesi ya da yurt içinden temin edilmesinin sağlanması, teknoloji transferinin teminine katkı sağlanmasıdır.” şeklinde ifade edilmiştir.

Mülga Yönetmelik’in amaç maddesi ise, “kamu ve hazine arazilerinde elektrik enerjisi üretimine uygun yenilenebilir enerji kaynak alanlarının belirlenmesi, derecelendirilmesi, korunması ve kullanılmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.” şeklindedir.

Görüldüğü üzere, her iki yönetmelik özgülendikleri amaç maddesinde ayrılmış ve bu kapsamda farklı hüküm ve usulleri ihtiva etmiştir. Zira Yönetmelik’in ön plana çıkan temel amaçlarından biri de elektrik enerjisi üretim tesislerinde kullanılan ileri teknoloji içeren aksamın yurt içinde üretilip temin edilmesi, yurt içine teknoloji transferi sağlanmasıdır. Bu amaç Yönetmelik’in hükümlerinde çeşitli düzenlemelere sebebiyet vermiş olup, Yönetmelik ile Mülga Yönetmeliğin temel değişikliği meydana getirmiştir.

Çalışmamızın amacı Yönetmelik’e ilişkin ilk tespitlerimizi paylaşmak olduğundan dolayı, Yönetmelik ile Mülga Yönetmelik arasındaki farklılıklara yeri geldiğinde değinmeye çalışacağız ancak çalışmamız bu iki yönetmeliğin mukayesesi esasında ilerlemeyecektir.

İşbu yönetmelik kapsamında; YEKA’ların belirlenmesi, bu alanlar için bağlantı görüşünün verilmesi ve kapasite tahsisinin yapılması, tahsis edilen bağlantı kapasitesinin yurt içinde üretim ve/veya yerli malı kullanım şartı ile kullandırılması ve bu amaçla yapılacak yarışmaya katılacak tüzel kişilerde aranacak koşulların belirlenmesi, yarışmanın yapılması, teminat alınması, yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde teminatın irat kaydedilmesi, yarışmayı kazanan tüzel kişiler tarafından YEKA’da kurulacak elektrik enerjisi üretim tesislerinin lisans müracaatları ve elektrik enerjisi satışına ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.

Yönetmelik’in 5. maddesi uyarınca YEKA’ların iki şekilde geliştirilmesi ön görülmüştür. Buna göre YEKA’lar Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (YEGM) tarafından yapılacak çalışmalar sonucu belirlenebilir veya YEKA Amaçlı Bağlantı Kapasite Tahsisi Yarışması ve sonrasında yapılacak çalışmalar sonucunda da belirlenebilir.

YEKA’ların YEGM tarafından geliştirilmesi durumunda yürütülmesi gereken teknik ve idari çalışmalar Yönetmelik’in 5. maddesinin (2) numaralı bendinde madde numaraları altında belirtilmiştir. İlgili düzenlemeler incelendiğinde, Yönetmelik’in temel amacının gerçekleştirilmesi, yatırımların önündeki bürokratik engellerin aza indirilmesi bakımından son derece ayrıntılı hükümleri ihtiva ettiği belirtilebilir. Örneğin, Mülga Yönetmelik düzenlemesinde, YEKA, kamu ve hazine arazilerindeki kaynakları esas alırken, Yönetmelik kapsamında özel mülkiyete konu taşınmazların da bu kapsamda değerlendirilebileceği belirtilmiştir. Diğer hükümler incelendiğinde, yatırımcılar açısından tereddütle karşılaşılan, imar düzenlemelerinin yapılması, yeterli sayıda enerji amaçlı ölçüm istasyonlarının kurulması veya kurdurulması ve bu amaçla arazi sahiplerinden gerekli izinlerin alınması, gerekli ölçümlerin yapılması, çevresel etki değerlendirme raporunun alınması, kamulaştırmaların yapılması, gerekli tüm resmi yazışmaların yapılması gibi birçok husus düzenlenmiştir. Bu anlamda, Yönetmelik amaç maddesi ile birlikte değerlendirildiğinde, YEGM’in enerji kaynaklarına dayalı elektrik enerjisi üretim tesislerinde kullanılan ileri teknoloji içeren aksamın yurt içinde üretilmesi ya da yurt içinden temin edilmesinin sağlanması, teknoloji transferinin teminine katkı sağlanması doğrultusunda taliplilerin önünün açıldığı görülmektedir.

Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı’nın (Bakanlık), YEKA belirleme sürecini hızlandırmak ve mevcut potansiyel alanların YEKA kapsamında değerlendirilmesini sağlamak amacıyla YEKA Amaçlı Bağlantı Kapasite Tahsisi Yöntemini tercih edebileceği belirtilmiştir. Buna ilişkin hüküm ve şartlar Yönetmelik2in 3. Bendinde sıralı halde belirtilmiş olup; YEKA’nın YEGM tarafından geliştirilmesindeki temel farklılık “d” fıkrasında belirtilmiştir. Zira, ilgili fıkra gereğince, Bakanlık, bağlantı kapasite tahsis yöntemini kullanarak geliştirilecek YEKA’nın yatırıma hazır hale getirilmesi amacıyla gerekli izin süreçleri için yarışmayı kazanan tüzel kişi ile iyi niyet çerçevesinde işbirliği yapar. Bu kapsamda Bakanlık, gerekli izin süreçlerinin özel sektör eliyle hızlı hızlı bir şekilde takip edilmesi öngörüsü prensibini belirlemiş olmakla birlikte işbirliği kapsamında yürütülecek sürece ilişkin katkısı uygulama sürecinde gözlemlenecektir.

Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı’nın (Bakanlık), YEKA belirleme sürecini hızlandırmak ve mevcut potansiyel alanların YEKA kapsamında değerlendirilmesini sağlamak amacıyla YEKA Amaçlı Bağlantı Kapasite Tahsisi Yöntemini tercih edebileceği belirtilmiştir. Buna ilişkin hüküm ve şartlar Yönetmelik2in 3. Bendinde sıralı halde belirtilmiş olup; YEKA’nın YEGM tarafından geliştirilmesindeki temel farklılık “d” fıkrasında belirtilmiştir. Zira, ilgili fıkra gereğince, Bakanlık, bağlantı kapasite tahsis yöntemini kullanarak geliştirilecek YEKA’nın yatırıma hazır hale getirilmesi amacıyla gerekli izin süreçleri için yarışmayı kazanan tüzel kişi ile iyi niyet çerçevesinde işbirliği yapar. Bu kapsamda Bakanlık, gerekli izin süreçlerinin özel sektör eliyle hızlı hızlı bir şekilde takip edilmesi öngörüsü prensibini belirlemiş olmakla birlikte işbirliği kapsamında yürütülecek sürece ilişkin katkısı uygulama sürecinde gözlemlenecektir.

YEKA Kullanım Hakkı yarışma ilanın, Resmî Gazate’de ve Genel Müdürlük internet adresinde yayımlanması ön görülmüş olup; ilanda yer alacak asgari bilgiler Yönetmelik’in 6. maddesinde belirtilmiştir.

Yönetmelik kapsamında yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik enerjisi üretim faaliyetinde bulunmak için; ihtiyaçlara göre Bakanlık tarafından ilan edilen Şartnamede yer alan şartları haiz ve belirtilen aksamı yurt içinde imal edecek ve/veya yerli malı kullanmayı taahhüt eden tüzel kişiler başvuruda bulunabilecektir.

Yönetmelik kapsamında başvuruda bulunmak isteyen tüzel kişilerin, Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği kapsamında belirtilen ön lisans başvurusu yapmaya haiz tüzel kişilerde aranan şartları sağlaması gerekmektedir.

Başvurunun birden fazla tüzel kişi tarafından yapılması halinde, başvurunun ortak girişim olarak yapılmasına dair hususlar Şartnamede tanımlanacak. Yarışmaya katılan tüzel kişinin veya ortak girişimin ortaklık yapısındaki TC vatandaşlarına ve Teknoloji Sağlayıcısına ait asgari pay oranı Şartnamede belirtilecek. Başvurularda TC vatandaşı payını göstermek üzere ortaklık yapısı gerçek kişiye kadar sunulacak. Ortak girişim olarak başvurulması halinde ortaklara ait iş deneyim belgesinin hesaplanma yöntemi Şartnamede tanımlanması öngörülmüştür.

Yurt İçinde Üretim Karşılığı Tahsis (YÜKT) ve/veya Yerli Malı Kullanım Karşılığı Tahsis (YMKT) için başvuru yapmak isteyen tüzel kişiler YEGM’ye Başvuru Dilekçesi, Mali Teklif Zarfı, Şartnamede belirtilen yerlilik oranını gösteren Yerli Malı Belgesi veya taahhütname, Şartnamede istenilen teknik değerleri gösteren belgeleri sunacak. YEGM’ye sunulacak diğer belgeler yine Yönetmelik’in 7. maddesinin 2 numaralı bendinde belirtilmiştir.

Dikkat çekici bir düzenleme 7. Maddenin “g” fıkrasında yer almaktadır. Zira ilgili fıkra uyarınca, başvuru yapmak isteyen tüzel kişilerin ana sözleşmelerinde pay devrini sınırlayan he hangi bir madde ön görülmemesine rağmen, ilgili tüzel kişilerin üretim tesisinin tamamını işletmeye girinceye kadar Bakanlıktan yazılı onay almadan ortaklık yapısının değiştirilmeyeceğine ve pay devri yapmayacağına dair taahhütname alınması ön görülmüştür. Bu düzenleme bir takım sorunları beraberinde getirebilecektir. Öncelikle belirtmek isteriz ki, ilgili madde düzenlemesine aykırı davranılmasının müeyyidesi Yönetmelik kapsamında öngörülmemiştir. Bu da pay devri yapılması durumunda karşılaşılabilecek hukuki durumu belirsiz kılmaktadır. Diğer yandan pay devrine dair onay gereği belirtilmesine rağmen, payın diğer hukuki işlemlere konu edilmesini engelleyen bir düzenleme olmadığı da görülmektedir. Ayrıca Bakanlık onayı kapsamında pay devri yapılması muhtemeldir. Bu anlamda ilgili süreçte şirketler nezdinde gerçekleşebilecek her bir pay devri bakımından Bakanlık onayı gerektiği aşikardır. Yönetmelikte her ne kadar onay kelimesine yer verilmiş olsa da hukuki anlamda onay yerine izin kapsamında başvuruların yapılmasında fayda olduğu aşikardır. Son olarak, pay devri yapılmayacağına ilişkin taahhüt, tüzel kişi tarafından verildiğinden dolayı, tüzel kişilerin ortakları bakımından bağlayıcı etkisinin olmadığı tartışmasını beraberinde getirebilecektir. Zira, bu süreçte, tüzel kişilik paydaşlarından birinin payını devretmesi durumunda, pay devrini geçersiz kılmak mümkün görünmemektedir.  Dolayısıyla şirket ana sözleşmelerinde pay devrine ilişkin başkaca sınırlamalar mevcut değilse, pay devrinin şirket pay defterine işlenmesi veya limitet şirketler bakımından ortaklar kurulu kararı ile onaylanmasını engelleyen bir müessese söz konusu olamayacaktır. Netice olarak, ilgili taahhütnamenin tüzel kişilik yanında tüzel kişilik paydaşları tarafından da alınması ve aksine duruma ilişkin müeyyidelerin açık bir şekilde öngörülmesi sağlıklı olacaktır.

YEKA’larla ilgili başvuru komisyonlarının toplam üye sayısı tek sayı olmak üzere Bakanlığın belirleyeceği kurum/kuruluşlardan bir başkan, en az dört asil üyeden ve asil üye/üyelerin bulunamadığı hallerde yerine görev yapmak üzere yedek üyelerden Bakan oluruyla teşkil ettirilmesi esas alınmıştır. Komisyonun toplanması, karar alması, komisyon kararlarına ilişkin itiraz ve sair hususlar Yönetmelik’in 9. maddesinde düzenlenmiştir.

YEKA kullanım hakkı yarışmasına katılma hakkı elde eden başvuru sahiplerinin Mali Teklif zarfları yarışma ilanında belirtilen yer, tarih ve saatte başvuru sahibi yetkililerinin huzurunda Komisyon tarafından açılması gereği düzenlenmiştir.

Yarışma, Bakanlık tarafından belirlenip ilan edilen kilovatsaat başına elektrik enerjisi alım tavan fiyatı üzerinden eksiltme usulüne göre yapılacak olup; kurulacak elektrik enerjisi üretim tesisleri için tavan fiyat ve alım süresi şartnamede belirlenecektir.

Komisyon, Mali Teklif zarfları açıldıktan sonra başvuru sahiplerini bilgilendirerek açık eksiltme esasına dayalı yarışmaya geçecek ve Mali Teklif zarflarındaki teklifler sıralanarak belirlenen en düşük azami beş mali teklif sahibi arasında açık eksiltme esasına dayalı yarışma yapılacaktır. En düşük beş mali teklif tespit edilirken bu teklifler içerisinde eşitlik olması durumunda eşit mali teklif sahiplerinin tamamı yarışmaya dahil edilecektir. Yarışmaya; teklif edilmiş olan en düşük mali teklif esas alınmak suretiyle sırayla başvuru sahipleri tarafından her defasında teklif edilen bir önceki en düşük fiyattan eksiltme yapılarak en düşük fiyat verilinceye kadar devam edilecektir. Yarışma en düşük ve son teklife ulaşılınca sonlandırılacak olup; Komisyon gerekli görmesi halinde fiyat eksiltme aralığı belirleyebilecektir. Son teklifini veren ve yeni bir teklif sunmayan başvuru sahipleri, açık eksiltme tutanağını imzalayacaklar ve yarışmada bir daha teklif veremeyeceklerdir.

Açık eksiltme; en yüksek mali teklif sahiplerinden başlayarak, teklif edilmiş en düşük mali teklifin altına inilmesi şartıyla yeni fiyat teklifinin istenmesi suretiyle yürütülecektir. Yeni fiyat tekliflerinin, teklif edilmiş bir önceki en düşük fiyat teklifinden az olması gerekmektedir. Teklif sahiplerinin tüm teklifleri ve son teklifleri Komisyon tarafından düzenlenen açık eksiltme tutanağına kaydedilerek teklif sahiplerine imzalatılacaktır. Fiyat teklifini veren tüzel kişilerin açık eksiltme tutanağını imzalamamaları halinde, bu durum Komisyon tarafından ayrıca bir tutanakla tespit edilecek. Açık eksiltmede tüzel kişinin vermiş olduğu fiyat teklifleri imza şartı olmaksızın bağlayıcı ve geçerli olacaktır.

Ekonomik açıdan en avantajlı ilk üç teklif haricindeki diğer tekliflere ait teminat mektupları yarışma gününü müteakip 3 (üç) iş günü içerisinde iade edilmesi gerekmektedir.
Tüm bu süreç nihayetinde Komisyon tutanağı, Bakan onayına sunulacaktır. Yarışma, Bakan onayı ile sonuçlandırılarak, onay dahilinde en düşük birinci teklif sahibi YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesinin imzalanmasına davet edilecektir. Ancak Bakanlık, herhangi bir aşamada yarışmayı iptal edebilecektir.

İlgili Yönetmelik kapsamında büyük ve milli enerji yatırımlarının önünün açılması bakımından ciddi adımlar atıldığı aşikar olmakla birlikte, Yönetmelik hükmü kapsamında tüm gerekleri eksiksiz şekilde sağlayan bir tüzel kişinin Bakan’ımızın onay vermemesinden mütevellit kullanım hakkı sözleşmemesi imzalayamaması, diğer bir ifadeyle Bakan’ımızın onayı bakımından hangi kriterlerin esas olduğunun bilinmemesi, uygulamada bir takım sorunları beraberinde getirebilecektir. Diğer yandan Bakanlık’ın her hangi bir aşamada yarışmayı iptal edebilme yetkisi de ticari anlamda yatırım planlarının yapılabilmesi bakımından tereddütle karşılanabilecektir.

İhaleyi kazanıp YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesine davet edilen tüzel kişinin davet edildiği yazının tebliğ tarihinden itibaren azami 30 (otuz) takvim günü içerisinde YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesini imzalaması esas alınmıştır. En düşük birinci teklif sahibiyle YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi imzalanması halinde veya ikinci ve üçüncü teklif sahibinin YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesine davet edilmemesi halinde en düşük ikinci ve üçüncü teklif sahibinin teminat mektubu, imza tarihinden itibaren 3 (üç) iş günü içerisinde iade edilecektir. Bu süre içerisinde en düşük birinci teklif sahibinin YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi davetine icap etmemesi halinde teminatı irat kaydedilerek sırasıyla en düşük ikinci ve üçüncü teklif sahibine YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesine davet mektubu Bakan onayı çerçevesinde gönderilebilecektir. YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi’ne davet edilen teklif sahibinin süresi içerisinde YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesini imzalamaması halinde aynı şekilde işlem tesis edilecektir.

YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi imzalanan ve YEKA kapsamında önlisans başvurusu yapmaya hak kazanan tüzel kişi ve bağlantı kapasitesi önlisans verilmek üzere EPDK’ya bildirilmesi ve bu tüzel kişi ile YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi’nin imzalandığı tarihten itibaren 45 (kırk beş) takvim günü içerisinde EPDK’ya önlisans başvurusu yapması zorunlu kılınmıştır. YEKA amaçlı bağlantı kapasite tahsisi yöntemiyle yapılan yarışmayı kazanan tüzel kişilerin ise, Genel Müdürlüğe sundukları YEKA tekliflerinin Genel Müdürlük tarafından uygun bulunması ve YEKA olarak Resmî Gazate’de ilanından ve EPDK’ya bildirilmesinden itibaren 45 (kırk beş) takvim günü içerisinde EPDK’ya önlisans başvurusunda bulunması zorunlu kılınmıştır.

EPDK tarafından yapılan değerlendirmeler sonucunda başvuru sahibinin başvuru evraklarında eksiklikleri varsa, bu eksiklikleri tespit eder ve giderilmesi için 3 aylık süre içerisinde bu eksikliklerin tamamlatılması suretiyle önlisans verilecektir. Tam olarak bu noktada irdelenmesi gereken bir diğer husus ise, eksik evrak ile yanlış evrak arasındaki durumun açıklanmasıdır. Zira Yönetmelik metninde açıkça eksik evrak ve buna bağlı hukuk düzenlenmişken, yanlış evrak verilmesi durumunda veya evrakların temel olarak doğru olmasına rağmen yanlış bilgiler içermesi durumunda, aynı hukuka mı tabi olacağı konusunda uygulamada bazı sorunların olduğu gözlemlenmektedir. Özellikle idari kurumların genel anlamda mevzuatı dar yorumlamasından kaynaklı olarak yanlış içerikte verilen bilgileri eksik kabul etmeyerek doğrudan başvuruları reddettiğine tanık olunmaktadır. Bu nedenle eksikliklerin geniş şekilde yorumlanarak yanlışlıkların da aynı şekilde eksiklik kapsamındaki hukuki düzenlemeye tabi olması gerektiği inancındayız.

Tüzel kişi, şartnamede belirtilen önlisans süresi içerisinde Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği kapsamında gereken iş ve işlemler ile gerekli izinler tamamlanarak üretim lisansı başvurusunda bulunulur. Önlisans sahibi tüzel kişi Bakanlık tarafından ilan edilen YEKA’da tamamlanmamış olan iş ve işlemleri bu süreçte tamamlamakla yükümlüdür.

YÜKT kapsamında önlisans sahibi tüzel kişinin ön lisans süresinde Fabrika ile ilgili bir takım bilgileri YEGM’ne sunması gereği öngörülmüştür.
YÜKT kapsamında kurulacak fabrikaya ilişkin hususlar YEGM tarafından sıkı ve periyodik olarak takip edilmesi öngörülmüş olup; belirtilen programa tabi olunmaması önlisansın iptali neticesini beraberinde getirecektir.

YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi kapsamındaki taahhütlerin yerine getirilmediğinin tespit edilmesi durumunda ilgili tüzel kişi ve ortaklık yapısındaki kişilerin ortak olduğu diğer tüzel kişiler Bakanlık tarafından yapılacak diğer YEKA yarışmalarına iki yıl süreyle giremeyecekler. Bu kapsamda önemli bir husus, yasaklılığın YEKA kapsamıyla sınırlandırılmış olmasıdır. Zira ilgili düzenleme kapsamında yasaklı durumunda olacak bu kişilerin diğer lisans başvuruları bakımından yasaklı olacağı Yönetmelik kapsamında düzenlenmemiştir.

YMKT kapsamında sunulan elektrik enerjisi üretim tesisinin kurulumuna ait detaylı iş programı çerçevesinde üçüncü taraf gözetim hizmeti önlisans sahibi tüzel kişi tarafından Şartnamede belirlenen koşullarda alınması öngörülmüştür. Gözetim faaliyetleri çerçevesinde üçer aylık dönemler halinde hazırlanacak ilerleme raporu gözetim firması tarafından YEGM’e sunulur. İş programında belirtilen iş kalemleri ve termin tarihlerinde gecikmeler yaşanması halinde bu gecikmelerin herhangi bir iş kaleminde 20 (yirmi) iş gününü aşması halinde önlisans sahibi tüzel kişi yazılı olarak ihtar edilir. Tüzel kişi YMKT kapsamında vermiş olduğu iş programı kapsamındaki gecikmeleri, nedenleri ve telafi edici önlemleriyle birlikte Genel Müdürlüğe sunar. YMKT kapsamında elektrik enerjisi üretim tesisinin iş programındaki gecikmenin 18 (on sekiz) aya kadar ulaşacağının anlaşılması veya 18 (on sekiz) aya kadar ulaşması halinde YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi tek taraflı feshedilerek teminat irat kaydedilir. EPDK’ya önlisansın iptali için bildirimde bulunulur.

YÜKT kapsamında; Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getiren ve Fabrikayı süresi içerisinde işletmeye alan önlisans sahibi tüzel kişiler EPDK’ya lisans başvurusunda bulunur. EPDK, lisans başvuru evraklarının yanı sıra YEGM tarafından lisans almasına dair uygunluk yazısı ile lisans işlemlerini devam ettirir. YEGM uygunluk yazısını, 12 nci maddenin yedinci fıkrasındaki gerekliliklerin yerine getirilmesi ve AR-GE Planlarına uyumlu hareket edildiğinin belirlenmesi halinde düzenlenmesi öngörülmüştür.

YÜKT kapsamında; elektrik enerjisi üretim tesisinde, Şartname ve Şartnameye cevaplar kısmında verilen Fabrikada üretilmiş aksam ve tedarik planında belirtilen yerli malı ürünlerin kullanılması zorunluluğu düzenlenmiştir.

YÜKT ve YMKT kapsamında; YEKA’da taahhüt edilen yerli malı aksamın kullanılmadığının tespiti halinde, lisans sahibi tüzel kişiye Şartnameye uygun yerli malı kullanması yönünde yazılı ihtarda bulunulur. Bu olumsuzluğun ihtarnamede belirtilen süre içerisinde giderilmemesi ve taahhüdün yerine getirilmemesi durumunda YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi feshedilerek teminat irat kaydedilir ve genel hükümlere göre tasfiye işlemleri başlatılır. EPDK’ya üretim lisansının iptali için bildirimde bulunulur.

YÜKT ve YMKT kapsamında; YEKA’lar için alınacak üretim lisanslarının süresi 30 (otuz) yıl olup bu süre sonunda arazi kullanım hakkının alındığı ilgili kurumların mevzuatı uyarınca işlem tesis edilir.

YEKA’lar için elektrik enerjisi üretim tesisinin inşaat süresi ve her yıl işletmeye alınacak tesis kapasitesi, sunulan ve YEGM tarafından kabul edilen iş programında belirtilir. Elektrik enerjisi üretim tesisinin toplam kurulum süresi 36 (otuz altı) ayı geçmemek üzere Şartnamede belirtilir. İş programında belirtilen yıllık kurulu güç kapasitesinin tamamının işletmeye alınamaması halinde; eksik kalan yıllık kapasitenin kurulumu gerçekleştirilinceye kadar, eksik kalan yıllık kurulu gücün toplam yıllık kurulu güce oranı kadar, YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesinde belirtilen alım fiyatından kesinti yapılır. Bu uygulama, YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesinde belirtilen toplam kurulu gücü tamamlanıncaya kadar sürer.

YÜKT kapsamında YEKA’daki elektrik enerjisi üretim tesisinin; YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi ve eklerine uygun olarak kurulumunun yürütülmesi durumunda, geçici kabul tutanağının düzenlenmesi ile birlikte yıllık olarak güncel teminat tutarının 3 (üç) eşit taksitte her yıl 1/6’sı (altıda biri) iade edilmek suretiyle %50 (elli)’si lisans sahibi tüzel kişiye iade edilir. YMKT kapsamında ise teminat tutarının tamamı yıllık bazda 3 (üç) eşit taksitte iade edilir. İş programına uygun kurulumunun tamamlanmaması halinde teminat tutarı iade edilmez.

Görüldüğü üzere önlisans ilgili tüzel kişinin Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nde yer alan düzenlemelere de tabi olduğu belirtilmiş olmasına rağmen, lisans alınması sürecine ilişkin olarak bu hususa açıkça değinilmemiştir. Bu halde, tüzel kişinin bu süreçte Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği kapsamında hareket edip etmeme gereği sorusu gündeme gelebilir. Kanımızca tüzel kişinin lisans alınmasına dair süreçte Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği hükümlerini tatbik etmesi gerekmektedir. Zira Yönetmelik’te, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun lisans başvuru evraklarını temin ederek lisansa dair incelemesini yapacağı belirtilmiştir. Oysa Yönetmelik’te lisans başvurusunda bulunması gereken evraklar düzenlenmemiş olup, buna ilişkin Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği hükümlerinin geçerli olduğu açıktır.

YEKA’larda üretilen elektrik enerjisi, Şartnamede belirtilen süre boyunca ve YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi’nde yer alan fiyat üzerinden, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması (YEKDEM) kapsamında değerlendirilecektir. Mücbir sebepler haricinde süre uzatımı yapılmayacak, herhangi bir nedenle fiyat artışı yapılmayacaktır. YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesinde belirlenen alım süresi sonunda üretim lisansı kapsamında piyasa faaliyetinde bulunulacaktır. YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi kapsamında kurulacak elektrik enerjisi üretim tesisleri için ayrıca 5346 sayılı Kanun kapsamında yerli ürün desteği uygulanmayacaktır.

YEKA kapsamında AR – GE faaliyetlerine, Şartnamede verilen süre içerisinde AR-GE merkezi kurulumu tamamlanarak başlanacak olup; bu faaliyetlere ilişkin denetim ve buna bağlı hukuki süreç Yönetmelik’in 15. maddesinde düzenlenmiştir.

Yönetmelik’in 16 maddesi kapsamında imalatı gerçekleştirilen ekipmanlara ilişkin ekipman ve/veya aksamlar için ilgili tüzel kişiler tarafından temin edilmesi gereken standartlar ve buna bağlı hukuki müeyyideler düzenlenmiştir.

Bilindiği üzere enerji piyasasında, mücbir sebep kavramı büyük önem teşkil etmektedir. Zira, önlisans ve lisans dönemlerinde bazı yükümlülüklerini süresinde yerine getiremeyebilmektedir.  Bu hallerde, sıklıkla karşımıza çıkan sorun, kamulaştırma ve diğer kamu kurum görüşlerinin süresinde başvurulmasına rağmen temin edilememesi hususunun, yani tüzel kişinin hükümranlık alanında bulunmayan sebeplerin mücbir sebep olarak kabul edilip edilmeyeceği noktasında toplanmaktadır. Yönetmelik, mücbir sebep kavramını detaylı şekilde izah ederek hangi durumların mücbir sebep kapsamında değerlendirilebileceği, kazuistik şekilde belirlenmiştir. Buna göre mücbir sebepler nedeniyle süre uzatımı verilebilecek haller bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla aşağıda sayılmıştır:

a) Doğal afetler.
b) Kanuni grev.
c) Genel salgın hastalık.
ç) Kısmi veya genel seferberlik ilanı.
d) Yangın ve sabotaj halleri.

Aşağıda yer alan hallerin mücbir sebep olarak kabul edilmesi ve YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi imzalanan tüzel kişiye süre uzatımı verilebilmesi için, mücbir sebep olarak kabul edilecek durumun;

a) Tüzel kişinin kusurundan kaynaklanmamış olması,
b) Taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması,
c) Tüzel kişinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemesi,
ç) Mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen 30 (otuz) takvim günü içinde YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi imzalanan tüzel kişinin YEGM’ne yazılı olarak bildirimde bulunması,
d) Yetkili merciler tarafından belgelendirilmesinin zorunlu olduğu belirtilmiştir.

Tüzel kişinin mücbir sebep bildiriminde bulunması gereken kayıtların yazılı olarak ve aşağıdaki bilgileri içerir şekilde belirtilmiştir;

a) Mücbir sebebin başlama tarihini ve mahiyetini,
b) İlgili mevzuat kapsamındaki yükümlülüklerine olan etkilerini,
c) Mümkün olması halinde etkilerin tahmini giderilme süresini,

Mücbir sebeplerin vukuu bulduğunun teyidi ile bu çerçevede meydana gelen gecikme süresi iş programına ve toplam süreye eklenir. Mücbir sebepler çerçevesinde süre uzatımı toplamda 1 (bir) yılı geçemez.

Zamanında yapılmayan yazılı bildirimler dikkate alınmaz ve müracaat süresi geçtikten sonra süre uzatımı talebinde bulunulamaz.

YEGM’in, YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi’nin ifasına ilişkin yükümlülüklerini tüzel kişinin kusuru olmaksızın yerine getirmemesi (yer teslimi, projelerin onaylanması, iş programının onaylanması, ödenek yetersizliği gibi) ve bu sebeple sorumluluğu tüzel kişiye ait olmayan gecikmelerin meydana gelmesi, bu durumun taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması ve tüzel kişinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemiş olması halinde,  işi engelleyici sebeplere ve yapılacak işlerin niteliğine göre, işin bir kısmına veya tamamına ait süre en az gecikilen süre kadar uzatılır.

YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesini imzalayan taraflarca mücbir sebep çerçevesinde yaşanan gecikmenin 1 (bir) yıldan fazla sürmesi veya 1 (bir) yıl içerisinde giderilemeyeceğinin anlaşılması halinde bu durumun yetkili mercilerce belgelendirilmesi ile YEGM YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesini feshederek sonlandırma hakkı mevcuttur. Bu durumda teminat mektubu iade edilir. Tüzel kişi bu durumda zarar, ziyan ve benzeri ad altında herhangi bir talepte bulunamaz.

Yeka’nın korunmasına ilişkin olarak uyulması gereken usul ve esaslar Yönetmelik’in 18.maddesinde düzenlenmiştir. Diğer yandan YEKA’lardan verimli ve etkin bir şekilde yararlanılabilmesi için ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından uyulması gereken esas ve ilkelere Yönetmelik’in 19. Maddesinde yer verilmiştir.

Yönetmelik’in yayını tarihi olan 09.10.2016 tarihinde yürürlüğe girmesi kararlaştırılmıştır.